007-2
اســلام ۾ روزو
قرآن ۾ ايمان وارن کي خطاب ڪندي فرمايو ويو آهي ته: اي ايمان وارو! اوهان تي روزو فرض ڪيو ويو آهي، جيئن اوهان کان اڳين تي فرض ڪيو ويو هو، ته جيئن اوهين متقي بنجو. (البقره 183). ان کانپوءِ اهو حڪم ڏنو ويو آهي ته: ايمان وارا هر سال رمضان جو سڄو مهينو روزو رکن. ان ۾ اها حڪمت ٻڌائي ويئي آهي ته ان سان منجهن شڪر جو جذبو پيدا ٿيندو. ان کان پوءِ هڪدم فرمايو ويو آهي ته: ۽ جڏهن منهنجا ٻانها اوهان کان مون بابت پُڇن ته آئون ويجهو آهيان ۽ سڏيندڙ جي سڏ جو جواب ڏيندو آهيان. تنهن ڪري هو منهنجو حڪم مڃين ۽ مون تي ڀروسو رکن ته جيئن هدايت حاصل ڪري سگهن. (البقره 186) روزي جو تفصيلي حڪم ان هڪ هنڌ تي آيو آهي. انهن آيتن جي مطالعي سان روزي جي باري ۾ جيڪي بنيادي احڪام معلوم ٿين ٿا، سي هن ريت آهن:
1. پهرين ڳالهه اها ٻڌائي ويئي آهي ته روزو هڪ اهڙي عبادت آهي، جنهن جو حڪم اڳين پيغمبرن جي شريعتن ۾ پڻ ڏنو ويندو رهيو آهي. جيئن پاڻ ڄاڻون ٿا ته گذريل پيغمبر هر دؤر ۾ ۽ هر هنڌ ايندا رهيا آهن. ان مان اها ڳالهه چٽي ٿئي ٿي ته روزي جو واسطو زماني حالتن يا جاگرافيائي سببن جي ڪري نه آهي. اها به نماز وانگيان ئي هڪ عبادت آهي. روزو سدائين ۽ هر حال ۾ فرض رهيو آهي ۽ سدائين رهندو. شرعي عذر کانسواءِ ٻي ڪابه شئي ان کي ڇڏڻ (ساقط) جي موڪل نٿي ڏي.
2. قرآن ۾ روزي جو هڪ مقصد تقويٰ (پرهيزگاري) ٻڌايو ويو آهي. يعني روزو ماڻهوءَ ۾ الله جو ڊپ پيدا ڪري ٿو. الله کان ڊڄڻ ڇا آهي. اهو هي ته ماڻهوءَ هر شئي جي باري ۾ ڀروسو ڪري ته اهو خدا جو عطيو آهي ۽ خدا جڏهن به چاهي انهن شين کي کسي وٺي ۽ اسان کي انهن شين کان محروم ڪري ڇڏي. رمضان جو روزو ماڻهوءَ ۾ اهو ئي احساس پيدا ڪرڻ جي هڪ سالياني تدبير آهي. هن مهيني ۾ ماڻهو پاڻ پنهنجي ارادي سان وقتي طور تي پنهنجو پاڻ کي کائڻ پيئڻ کان محروم ڪري ٿو. ائين پنهنجو پاڻ تي بک ۽ اُڃ لاڳو ڪري اهو تجربو ڪري ٿو ته جيڪڏهن خدا مستقل طور تي کاڌي پيتي کان محروم ڪري ڇڏي ته هو ڪيڏي نه وڏي مصيبت ۾ ڦاسي ويندو. اهو احساس منجهس اندروني طور تي اها رباني ڪيفيت ٻيهر طاري ڪري ٿو، جنهن کي قرآن ۾ تقويٰ چيو ويو آهي.
3. روزي جو ٻيو فائدو قرآن ۾ اهو ٻڌايو ويو آهي ته اهو ماڻهوءَ جي اندر شڪر جو جذبو پيدا ٿو ڪري. ماڻهو سڄو ڏينهن بُک ۽ اُڃ ۾ گذاري ٿو. ايستائين جو اُن حالت ۾ شام اچي وڃي ٿي ۽ سج لهي وڃي ٿو. هاڻ هو پنهنجو روزو کولي ٿو ۽ ڍءُ ڪري کائي ۽ پيئي ٿو. ان کان پوءِ ماڻهوءَ جو حال ايئن ٿئي ٿو، جيئن هڪ منسون دعا ۾ چيو ويو آهي: ذهب الظماء و ابتلڪ العروق (اُڃ هلي ويئي ۽ نسون ڀرجي ويون).
روزي کان پوءِ افطار جو طريقو ماڻهوءَ کي تجرباتي طور تي ان حقيقت جي يادگيري ڏياري ٿو ته خدا پاڻي ۽ غذا جي صورت ۾ انسان جي لاءِ ڪيڏي نه وڏي نعمت پيدا ڪئي آهي ۽ پوءِ هڪ نعمت جي باري ۾ اهو تجربو ماڻهوءَ کي اهي هڙئي نعمتون ياد ڏياري ٿو ۽ ان جو سينو خدا جي ٿورن جي جذبي سان ڀرجي وڃي ٿو. ايئن روزو ماڻهوءَ کي ان جي قابل بنائي ٿو ته هو شڪر ڪندڙ بنجي خدا جي دنيا ۾ رهي.
4. روزي جي عبادت ماڻهوءَ جي اندر هڪ ٻيو اهو گُڻ پيدا ٿي ڪري ۽ اهو دعا جو گُڻ آهي. روزي جو مهينو روزيدار جي لاءِ روحاني سکيا جو مهينو آهي. ان مهيني ۾ ماڻهو بک ۽ اُڃ جي سختي سهي، پنهنجي وجود جي مادي پهلوءَ کي دٻائي ٿو ۽ ان جي غير مادي پهلوءَ کي اُڀاري ٿو. نمازن جي گهڻائي ان جي اندر ٻانهپ جي احساس کي سجاڳ ٿي ڪري. قرآن کي وڌ ۾ وڌ ٻُڌڻ سان مٿس قرآن جي معنيٰ کلي ٿي ۽ سندس اندر خدا جي عظمت جو شعور جاڳي ٿو. اهو خدا کان ڊڄڻ وارو، خدا جي مهرباني مڃيندڙ ۽ ان جي وڏائي بيان ڪرڻ وارو بنجي وڃي ٿو.
ايئن روزو ماڻهوءَ کي ان جي قابل بنائي ٿو ته اهو خدا کان سچي دعا گهرڻ وارو بنجي وڃي. هن جي دعا هڪ اهڙي انسان جي دعا هجي، جيڪا خدا وٽ پهچي وڃي، جيڪا بلڪل خدا جي ويجهو وڃي سڏڻ لڳي.