177-51
ڪائنات جو مطالعو
”۽ آسمان کي اسان قدرت سان جوڙيو آهي ۽ بيشڪ اسين پکيڙيندڙ آهيون. ۽ زمين کي اسان پکيڙيو آهي، پوءِ ڪهڙا نه چڱا پکيڙيندڙ آهيون ۽ سڀ ڪنهن شئي مان اسان جوڙو جوڙو پيدا ڪيو آهي ته مَن اوهين ڌيان ڪريو. پوءِ (اي پيغمبر! انهن کي چئو ته) الله ڏي ڀڄو! بيشڪ آءٌ اوهان جي واسطي الله جي طرفان پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان ۽ الله سان گڏ ٻيو عبادت جو حقدار نه ٺهرايو. بيشڪ آءٌ اوهان جي واسطي الله جي طرفان پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان. (الذاريات 47-51)
”اسين آسمان کي پکيڙيندڙ آهيون.“ ان جملي ۾ غالباً ڪائنات جي اُن نوعيت طرف اشارو آهي، جيڪا ويجهڙ ۾ دريافت ٿي آهي. يعني ڪائنات لڳاتار چوڌاري پکڙجي رهي آهي. ڪائنات جو ائين پکڙجڻ ان ڳالهه جو ثبوت آهي ته ان کي ڪنهن خلقيندڙ خلقيو آهي، ڇو ته ان جي پکڙجڻ جو مطلب اهو آهي ته پنهنجي ابتدا ۾ اها سُڪڙيل هئي. معلوم مادي قانون موجب ڪائنات جي اُن شروعاتي گولي جا سڀئي جزا اندر طرف ڇڪيل آهن. اهڙيءَ حالت ۾ ان جو ٻاهرينءَ طرف سفر ڪرڻ ڪنهن خارجي مداخلت کان سواءِ ٿي نٿو سگهي ۽ ٻاهرين مداخلت کي مڃڻ کان پوءِ خدا جي وجود کي مڃڻ لازمي ٿيو پوي.
اسان جي دنيا جو نظام هڪ بامعنيٰ نظام آهي. جنهن مان ثابت ٿئي ٿو ته هن دنيا جي جوڙ ڪنهن اعليٰ مقصد تحت جوڙي ويئي آهي. پر اسين ڏسون ٿا ته انسان زمين تي فساد پکيڙي ڇڏيو. بامعنيٰ ڪائنات ۾ اهو بي معنيٰ واقعو بلڪل بي جوڙ آهي. اها صورتحال تقاضا ڪري ٿي ته هڪ اهڙي دنيا جُڙي، جيڪا هر قسم جي برائين کان پاڪ هجي.
هتي ٻيهر هن دنيا جي اندر هڪ اهڙو واقعو موجود آهي، جيڪو ان سوال جو جواب ڏي ٿو ۽ اهو هيءَ ته هتي سڀني شين جو جوڙي جوڙي هئڻ. مادي ۾ هاڪاري ۽ ناڪاري، نباتات ۾ نر ۽ مادي، انسان ۾ عورت ۽ مرد. هن ڪائنات جو اهو مزاج معلوم ٿئي ٿو ته هتي شين جي ڪميءَ کي اُن جي جوڙيءَ جي ذريعي مڪمل ڪرڻ جو قانون لاڳو آهي. اهو هڪ طريقو آهي، جيڪو آخرت جي اُمڪان کي ثابت ڪري ٿو. آخرت جي دنيا ڄڻ هن دنيا جو ٻيو جوڙ آهي، جنهن سان گڏجي اسان جي دنيا پنهنجو پاڻ کي مڪمل ڪري ٿي.