167-47
دليل يا ڪوڙي وضاحت
”پوءِ جيڪو پنهنجي پاليندڙ جي طرفان پڌري ثابتي ٿي آهي، سو ان جهڙو آهي ڇا، جنهن کي سندس بڇڙو ڪم چڱو ڪري ڏيکاريو ويو آهي ۽ اهي پنهنجي خواهشن تي هلن ٿا. جنهن جنت جو وعدو پرهيزگارن سان ڪيو ويو آهي، ان جو حال هيءَ آهي ته ان ۾ اهڙي پاڻي جا واهه آهن، جو بگڙڻ وارو نه آهي، ۽ اهڙي کير جا واهه آهن، جنهن جو مزو نه ڦريو آهي، ۽ اهڙي شراب جون نديون آهن، جنهن ۾ پيئندڙن جي لاءِ لذت آهي ۽ صاف ڪيل ماکيءَ جا واهه آهن ۽ انهن لاءِ ان ۾ هر قسم جا ميوا آهن ۽ سندن پاليندڙ جي طرفان معافي آهي. اهي انهن جهڙا آهن ڇا، جي سدائين باهه ۾ رهن ۽ کين گرم پاڻي پياريو ويندو. پوءِ اهو سندن آنڊا وڍي ڇڏي“. (محمد صه 14-15)
دليل (بينة) تي بيهڻ، پنهنجي زندگي جي تعمير حقيقت جي بنياد تي ڪرڻ. ان جي ابتڙ جيڪو شخص اهواء (پنهنجي خواهشن) تي بيٺل هوندو آهي، اهو حقيقت کان ٽارو ڪري ٿو. هو خدا جي دنيا ۾ خدا جي مرضيءَ جي خلاف پنهنجي دنيا ٺاهڻ چاهي ٿو.
هن امتحان جي دنيا ۾ ٻئي گروهه بظاهر هڪجهڙا موقعا پائي رهيا آهن. پر آخرت جي حقيقي دنيا ۾ رڳو پهريون گروهه خدا جي ابدي نعمتن مان حصو ماڻي سگهندو ۽ ٻيو گروهه سدائين جي لاءِ خوار ۽ ناڪام بنجي رهجي ويندو.
حق بلڪل چٽو آهي. سڀئي دليل ان جي تائيد ٿا ڪن. تنهن هوندي به ائين ڇو ٿو ٿئي ته ڪيترائي ماڻهو حق کي ڇڏي ناحق اختيار ڪري ٿا وٺن. ان جو ڪارڻ اتباع (پيروي) نه آهي، بلڪه خواهشن جو پيروي آهي. ماڻهن جي لاءِ سندن خواهشون محبوب هونديون آهن. پنهنجون خواهشون ڇڏڻ کين گوارا نه هونديون آهن. تنهنڪري چٽي دليل جي باوجود ماڻهو حق کي نظرانداز ڪري ٿا ڇڏين ۽ پنهنجي خواهشن جي پويان ڀڄندا رهندا آهن. هتي شيطان ماڻهوءَ جي مدد ٿو ڪري، هو خوشنما وضاحتن جي ذريعي ماڻهوءَ کي ان ڪوڙي يقين ۾ مبتلا ڪري ٿو ڇڏي ته آئون جيڪو ڪجهه ڪريان پيو، اهوئي صحيح آهي.