23:86
هڪ سماجي حڪم
مديني ۾ حضرت عائشه تي ڪجهه ماڻهن هڪ ڪُوڙو الزام هنيو ۽ ان کي گهڻو اُڇاليو. الزام تراشيءَ کان لڳ ڀڳ هڪ مهينو پوءِ حضرت عائشه جي حق ۾ ”سُوره النور“ نازل ٿي، ان ۾ الله تعاليٰ فرمايو: ”بيشڪ جن ڪُوڙو الزام هنيو، سي اوهان مان هڪ جماعت آهن. ان (بهتان) کي پنهنجي حق ۾ بُڇڙو نه سمجهو. بلڪ اهو اوهان لاءِ چڱو آهي. انهن مان هرڪنهن ماڻهوءَ تي اوترو گناهه آهي، جيترو اُن ڪيو ۽ انهن مان جنهن ان (بهتان) ۾ وڏو حصو ورتو، تنهن لاءِ وڏو عذاب آهي. جنهن وقت اوهان اهو الزام ٻُڌو، تڏهن ايمان وارن مردن ۽ ايمان وارين زالن پنهنجن ماڻهن ۾ ڇو چڱو گُمان نه ڪيو ۽ ڇو نه چيائون ته هي پڌرو ڪُوڙ آهي.“ (النور: 11-12)
حضرت عائشه تي جڏهن الزام هنيو ويو ته پکيڙيندڙن اهو ايترو ته پکيڙيو، جو سڄي شهر ۾ چُڻ ڀُڻ ٿيڻ لڳي. حضرت عائشه پڻ ان معاملي ۾ بلڪل ماٺ ۾ هيون. هن ان باري ۾ ڪجهه به نه چيو. ايتريقدر جو جڏهن کانئس پڇيو ويو، ته به هن پنهنجي زبان مان هڪ اکر به چوڻ کان انڪار ڪيو. والله ما قارفت.
هاڻ اڪيلي صورت اها هئي، ته قرآن ۾ ان بابت حڪم لهي. پر جڏهن قرآن ۾ ’سوره النور‘ نازل ٿي ته ان ۾ به ان قسم جا ترديدي لفظ نه هئا ته: ماقارفت عائشه. پر ان جي بدران اُن ڪُوڙ جي ترديد ۾ صرف اهو چيو ويو ته: ”۽ جڏهن اوهان اها ڳالهه ٻڌي تڏهن اوهان ڇو نه چيو ته اسان کي اها ڳالهه ڪرڻ مناسب نه آهي. (اي الله) تون پاڪ آهين، هي وڏو بهتان آهي.“ (سوره النور: 16)
ان مان اهو مسئلو معلوم ٿئي ٿو ته ان قسم جي بهتان بازيءَ جي معاملي ۾ مسلم معاشري جو طريقو ڪهڙو هئڻ گهرجي. هڪ پاسي ان کي ايئن هئڻ گهرجي ته جڏهن ڪو غيرسنجيده ماڻهو رڳو اندازي جي بنياد تي ڪنهن جي خلاف سنگين الزام هڻي ته ٻُڌڻ وارن کي گهرجي، ته هو هڪدم چون ته اهو هڪ بهتان آهي ۽ ڪنهن کي به حق ڪونهي ته هو حقيقي شرعي ثبوت کانسواءِ ڪنهن جي خلاف ان قسم جي سنگين الزام تراشي ڪن. ٻئي طرف جنهن شخص جي مٿان ان قسم جو واهيات الزام هنيو ويو آهي، ان کان اها گهُر نه ڪرڻ گهُرجي، ته هو سندن لفظن ۾ ان جي ترديد ڪري. هن جو اهو چوڻ ته اها واهيات ڳالهه آهي. کوڙ آهي ته ان کي ان معاملي مان مڪمل آجو سمجهيو وڃي.
جيڪي ماڻهو ان قسم جون واهيات ڳالهيون پنهنجي زبان مان ڪڍن ۽ جيڪي ماڻهو اهي ٻُڌي پکيڙڻ شروع ڪن، سي قرآن جي لفظن ۾ فحاشي جي اشاعت جا ڏوهاري آهن. انهن جي لاءِ رب تعاليٰ دنيا ۽ آخرت ۾ دردناڪ عذاب جو اعلان ڪيو آهي. (سوره النور: 19)