143-40
تاريخ جي شاهدي
”ڇا زمين ۾ گهميا نه آهن ته ڏسن ته ڪيئن انهن جي پڇاڙيءَ ٿي، جي کانئن اڳي هئا. اهي انهن کان سگهه ۾ ۽ زمين تي نشانين (يعني محلاتن ۽ قلعن جوڙڻ) ۾ تمام ڏاڍا هئا، پوءِ انهن کي سندن گناهن جي ڪري پڪڙيو ۽ کين الله جي عذاب کان ڪير به بچائيندڙ نه هو. اها (سزا) ان ڪري هئي جو وٽن سندن رسول چٽيون نشانيون آڻيندا هئا، پوءِ انڪار ڪيائون، ان ڪري الله کين پڪڙيو. بيشڪ اهو طاقت وارو، سخت سزا ڏيندڙ آهي. (المومن 21-22)
دنيا جي تاريخ ۾ ڪثرت سان اهڙا واقعا آهن ته هڪ قوم اُڀري ۽ پوءِ مٽجي ويئي. هڪ قوم جنهن زمين تي شاندار تمدن کڙي ڪئي، اڄ ان جو تمدن کنڊرن جي صورت ۾ زمين جي اندر دٻيو پيو آهي. هڪ قوم، جنهن کي ڪنهن وقت هڪ جيئري واقعي جي حيثيت حاصل هئي، اڄ اها رڳو هڪ تاريخي واقعي طور ذڪر جوڳي سمجهي وڃي ٿي. ان قسم جا واقعا ماڻهن جي لاءِ معلوم واقعا آهن. پر ماڻهن اهڙن واقعن کي زميني حادثن يا سياسي انقلابن جي خاني ۾ وجهي ڇڏيو آهي. پر اصل حقيقت هيءَ آهي ته اهي سڀ خدائي فيصلا هئا، جيڪي سچائيءَ جي انڪار جي نتيجي ۾ انهن قومن تي ڪڙڪيا. جيڪڏهن اسان کي اهي نگاهون حاصل هجن جن سان اسان معنوي حقيقت کي ڏسي سگهون ته اسان کي نظر ايندو ته هر واقعو خدا جي فرشتن جي ذريعي پنهنجي انجام تائين پهتو، جيتوڻيڪ اهو ڏسندڙن کي دنياوي ڪارڻن جي ڪري ٿيندو نظر آيو.