163-46
علم جا ٻه قسم
”کين چئو ته مون کي ٻڌايو ته سَهي ته الله کان سواءِ جن کي سڏيو ٿا، مون کي ڏيکاريو ته ڪهڙي شئي انهن زمين مان پئدا ڪئي آهي؟ يا آسمانن (جي بنائڻ) ۾ ڪا انهن جي ڀائيواري آهي ڇا؟ هن کان اڳ جو ڪو ڪتاب يا علمي روايت مون وٽ آڻيو. جيڪڏهن اوهين سچا آهيو ۽ ان کان وڏو گمراهه ڪير آهي، جو الله کان سواءِ اهڙن کي سڏي ٿو، جي قيامت جي ڏينهن تائين اُن کي جواب نٿا ڏين ۽ اهي سندن سڏڻ کان بي خبر آهن، ۽ جڏهن (قيامت ۾) ماڻهن کي گڏ ڪيو ويندو، تڏهن هو انهن جا دشمن هوندا ۽ سندن عبادت جو انڪار ڪندڙ هوندا“. (الاحقاف 4-6)
حقيقت ۾ علم رڳو ٻه آهن. هڪ الهامي علم (Revealed Knowledge) يعني اهو علم جيڪو پيغمبر جي وسيلي انسانن تائين پهتو. ٻيو ثابت ٿيل علم (Established Knowledge) يعني اهو علم جنهن جو علم هئڻ انساني تحقيقات ۽ تجربن مان ثابت ٿي ويو هجي. ان کي ٻين لفظن ۾ نقلي علم ۽ عقلي علم چئي سگهجي ٿو.
انهن ٻنهي مان ڪوبه علم اهو نٿو ٻڌائي ته هن ڪائنات ۾ هڪ خدا کان سواءِ ڪا ٻي هستي آهي، جيڪا خدائيءَ جي لائق آهي. ۽ جڏهن علم جي ٻن ذريعن مان ڪو ذريعو مُشرڪ جي شاهدي نه ڏي ته مشرڪاڻون عقيدو انسان جي لاءِ ڇو درست ٿي سگهي ٿو. جيڪو شخص خدا کي ڇڏي ڪنهن ٻي شئي کي پنهنجو سهارو بڻائي، اهو سهارو آخرت جي ڏينهن هن جي ڪنهن به ڪم نه ايندو نه سندس ڪا مدد ڪندو.