28:99
سزا کان اڳ تبليغ
قرآن مجيد ۾ فرمايو ويو آهي: ”۽ تنهنجو پاليندڙ ڳوٺن کي تيسين برباد ڪرڻ وارو نه آهي، جيسين انهن مان وڏي ڳوٺ ۾ ڪو رسول نه موڪلي، جو انهن کي اسان جون آيتون پڙهي ٻڌائي ۽ اسين ڳوٺن کي برباد ڪرڻ وارا نه آهيون، سواءِ ان حالت جي جو سندن رهڻ وارا ظالم هجن.“ (القصص: 59) ٻئي هنڌ اها ئي ڳالهه قرآن ۾ هن ريت آئي آهي: ”تنهنجو پاليندڙ ڳوٺن کي سندن ظلم جي ڪري هن حالت ۾ برباد ڪرڻ وارو نه آهي، جو اتي جا رهاڪو بي خبر هجن.“ (الانعام: 131)
انهن آيتن ۾ خدا جو قانون ٻڌايو ويو آهي، جنهن تحت دنيا ۾ قومن تي تباهي آڻيندڙ عذاب اچي ٿو. ان قانون موجب، ڪنهن قوم کي تباهه ڪندڙ عذاب رڳو ان ڪري نٿو اچي سگهي، ته اهي گمراهيءَ ۾ مبتلا آهن يا هو ڪنهن گروهه سان مادي جهڳڙن جي ڪري مٿن ظلم ۽ زيادتي ڪري رهيا هجن. ان قسم جو دنياوي عذاب ڪنهن قوم تي رڳو ان وقت اچي ٿو، جڏهن انهن مان حق جي دعوت اُٿي. ان دعوت کي سڀني ضروري شرطن سان جاري رکندي پنهنجي آخري حد تائين پهچائي. ايستائين جو ان جي غفلت ۽ بي خبري ٽُٽي وڃي. ان هوندي به هو هوڏ ۽ انڪار تي قائم رهن. تنهن کانپوءِ داعي ۽ ان جو ساٿ ڏيندڙ حق پرست ان قوم جي ڳوٺن کي ڇڏي ٻاهر نڪري وڃن. جڏهن اهي سڀ شرط پورا ٿي وڃن، ته ان کانپوءِ اهو وقت اچي ٿو، جڏهن انهن جي مٿان تباهه ڪندڙ عذاب اچي.
هڪ گروهه کي جيڪڏهن اها شڪايت هجي، ته ڪا قوم سندس مٿان ظلم پئي ڪري ۽ کيس پنهنجي زيادتين جو نشانو پئي بنائي، ته رڳو اها ڳالهه ڪنهن قوم جي تباهيءَ جو ڪارڻ بڻجي نٿي سگهي. اهڙي حالت ۾ جيڪو گروهه پنهنجو پاڻ کي مظلوم سمجهي رهيو آهي، اهو ڀلي ڪيتريون به پِٽون ۽ پاراتا ڏي. هو پنهنجي هر ميڙ ۾ هي لفظ ورجائين: الهم اهلک الکفرة ولمشرڪين، الهم خذهم اخذ عزيز مقتدر. الهم اهلکهم کما اهلکت و ثموداًً. ته انهن قسم جي پِٽن ۽ بددعائن جي ڪري اهو ناممڪن آهي، ته مذڪوره قوم تي تباهه ڪندڙ ڏمر اچي. ان قسم جي ڏمر جو واسطو دعوت سان آهي، نه ڪي رڳو ظلم سان.
مذڪوره آيت ۾ ظلم مان مراد تڪرارن جي آڌار تي پيش ايندڙ ظلم نه آهي، بلڪ ان جو مطلب اهو ظلم ۽ هوڏ آهي، جيڪا حق جي دعوت جي خلاف ڪنهن قوم طرفان ڪئي وڃي.