33:117
اختياري عمل
”بيشڪ اسان آسمانن ۽ زمينن ۽ جبلن جي اڳيان امانت کي آندو، پوءِ انهن اُن جي کڻڻ کان انڪار ڪيو ۽ ان کان ڊڄي ويا ۽ ان کي انسان کنيو، بيشڪ اهو وڏو ظالم نادان آهي. هن لاءِ ته الله دغاباز مردن ۽ دغاباز زالن ۽ (الله) سان شريڪ ڪندڙ مڙسن ۽ شريڪ ڪندڙ زالن کي سزا ڏيئي ۽ الله ايمان وارن مردن ۽ ايمان وارين زالن تي مهرباني ڪري ۽ الله معاف ڪندڙ نهايت رحم وارو آهي.“ (الاحزاب: 72-73)
امانت مان مراد اختيار آهي. اختيار کي امانت ان ڪري فرمايو، ته اها الله جي هڪ شئي آهي. جيڪا هن ٿوري عرصي لاءِ انسان کي آزمائش طور ڏني آهي، ته جيئن انسان خود پنهنجي ارادي سان خدا جو تابعدار بنجي. امانت، ٻين لفظن ۾ پنهنجي مٿان خدا جو قائم مقام بنجڻ آهي. پنهنجو پاڻ تي اهو ڪرڻو آهي، جيڪو خدا تارن ۽ گرهن تي سڌو سنئون ڪري رهيو آهي. يعني پنهنجي اختيار سان پنهنجو پاڻ کي خدا جي ڪنٽرول ۾ ڏيئي ڇڏڻ.
هن ڪائنات ۾ رڳو الله حاڪم آهي ۽ باقي هڙئي شيون سندس محڪوم آهن. پر الله تعاليٰ جي مرضي ٿي ته هو هڪ اهڙي آزاد مخلوق پيدا ڪري، جيڪا ڪنهن جبر کانسواءِ خود پنهنجي اختيار سان اهو ئي ڪري، جيڪو الله کانئس ڪرائڻ ٿو چاهي. اها اختياري اطاعت وڏي نازڪ آزمائش هئي. آسمان ۽ زمين ۽ جبل ان جو وزن سَهي نه ٿي سگهيا. پر انسان سخت انديشي جي باوجود به اهو قبولي ورتو. هاڻ انسان هن دنيا ۾ خدا جي اُمتن جو امين آهي. کيس پنهنجي مٿان اهو ئي ڪرڻو آهي، جيڪو خدا ٻين شين تي ڪري رهيو آهي. انسان کي پنهنجو پاڻ تي خداجو حڪم هلائڻو آهي. انسان امتحان جي حالت ۾ آهي ۽ هيءَ دنيا ان جي لاءِ هڪ وڏو امتحان گاهه آهي.
اها امانت هڪ بيحد نازڪ ذميداري آهي، ڇوته ان جي ڪري ئي سزا ۽ جزا جو مسئلو پيدا ٿئي ٿو. ٻي سڀ مخلوق مجبور ۽ مقصور آهي. انهن جي لاءِ سزا ۽ جزا جو مسئلو ڪونهي. انسان آزاد آهي، تنهنڪري هو سزا ۽ جزا جو حقدار بنجي ٿو. جيڪو مرد ۽ عورت هن دنيا ۾ پنهنجي آزاديءَ جو درست استعمال ڪندو، آزاديءَ جي باوجود به هو خدا جي دين جو پابند بنجي رهندو. ان جي لاءِ آخرت جون اَبدي جنتون آهن ۽ جيڪي ماڻهو آزادي ماڻي هوڏي ٿي پوندا، انهن جي لاءِ آخرت جو ابدي عذاب آهي.